Đặt Kinh Dịch về đúng vị trí của nó
Ngày 17-6-2007, Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Kinh Dịch (thuộc Hội Nghiên cứu Khoa học Đông Nam Á Việt Nam) đã chính thức được thành lập. Trao đổi với Báo Người Lao Động, thạc sĩ Trần Mạnh Linh, giám đốc trung tâm, khẳng định: “Chúng tôi mong muốn giúp người dân có nhìn nhận đúng hơn về môn khoa học - nghệ thuật này”
. Phóng viên: Theo đánh giá của ông, Kinh Dịch có vai trò như thế nào trong đời sống văn hóa - xã hội và tinh thần của người Việt trong những năm qua?
- Chuyên gia Trần Mạnh Linh: Thực ra, Kinh Dịch đã du nhập vào VN từ lâu lắm rồi. Nhiều nhà nghiên cứu còn cho rằng từ những năm ngay sau Công nguyên, ở VN đã manh nha xuất hiện bộ môn này. Suốt các triều đại phong kiến, bắt đầu từ khoa thi đầu tiên ở đời nhà Trần đến khoa thi cuối cùng ở đời nhà Nguyễn, Kinh Dịch luôn là một nội dung quan trọng trong các câu hỏi dành cho sĩ tử dự thi. Trong dân gian, ứng dụng của Kinh Dịch cũng cực kỳ rộng lớn, điển hình như trong việc chọn hướng nhà, xem phong thủy, lo việc hiếu - hỉ...
Dịch học nêu lên những quy luật phát triển và biến hóa của vạn vật. Nội dung Kinh Dịch rất phong phú, phạm vi đề cập rất rộng, gồm cả khoa học tự nhiên và khoa học xã hội. Kinh Dịch cũng là khởi nguồn của khoa học thông tin. Hàng ngàn năm qua, Kinh Dịch tồn tại và được khẳng định như một phần cơ bản của văn hóa phương Đông. Từ hơn 40 năm nay, Tổ chức UNESCO đã công nhận và đưa ra thành ngành Dịch học.
Chúng ta cũng có rất nhiều học giả say mê nghiên cứu Kinh Dịch và có những đóng góp quan trọng vào việc “giải mã” bộ môn này như các tiền bối Phan Bội Châu, Ngô Tất Tố, Nguyễn Hiến Lê... Trước nữa, Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm ứng dụng Kinh Dịch để dự báo bằng nhánh Thái Ất Thần Kinh...
.Vậy có muộn không khi bây giờ mới chính thức thành lập một trung tâm nghiên cứu Kinh Dịch?
- Trước khi trung tâm ra đời cũng đã có khá nhiều nhóm nghiên cứu Kinh Dịch trong cả nước, nhóm nghiên cứu chuyên sâu, nhóm nghiên cứu ứng dụng..., khiến tình trạng nghiên cứu không thống nhất, tính chuyên môn không cao. Thứ nữa, tôi muốn đặt giá trị đích thực của Kinh Dịch về đúng vị trí của nó.
Từ nhiều năm nay, những người ham mê nghiên cứu Kinh Dịch vẫn thường tập hợp trong một số CLB như Hội Dịch học (thuộc Hiệp hội UNESCO Hà Nội) hay CLB Thăng Long... Trên cơ sở hơn 200 hội viên của Hội Dịch học, chúng tôi tổ chức lại thành trung tâm này với hy vọng hướng tới những nghiên cứu cặn kẽ hơn. Từ mục đích nghiên cứu, chúng tôi sẽ mở rộng sang những hoạt động khác như tổ chức hội thảo về Kinh Dịch, giao lưu học hỏi với các tổ chức Dịch học ngoài nước, tìm kiếm những ứng dụng của Dịch học vào thực tế cũng như mở lớp đào tạo mang tính phổ cập. Ứng dụng, đưa Kinh Dịch vào đời sống có hiệu quả.
. Việc đào tạo sẽ được tiến hành như thế nào?
- Khi tuyển sinh, chúng tôi sẽ lập bảng trắc nghiệm nhằm chọn lựa những học viên thích hợp nhất. Trước mắt, mỗi khóa học có thể kéo dài từ 3 - 6 tháng, sau đó trung tâm sẽ tính tới việc mở các lớp nâng cao. Môn học này không dễ, đòi hỏi người theo học phải có sự kiên nhẫn và đam mê, tìm thấy niềm vui trong nghiên cứu khoa học. Ngoài các chuyên gia của trung tâm, chúng tôi sẽ mời những học giả nổi tiếng về lĩnh vực này để tham gia giảng dạy.
Thật ra, chưa có những cơ sở đào tạo chuyên sâu nhưng một số trường ĐH của VN cũng đã sử dụng một phần nội dung của Dịch học trong khâu giảng dạy. Chẳng hạn, Trường ĐH Kinh tế Quốc dân Hà Nội dành 45 tiết học về Kinh Dịch trong phần chiến lược về nhân sự và lý thuyết quản trị kinh doanh (Mai hoa dịch số - PV). Còn Trường Đại học Kiến trúc cũng có một số tiết học, giúp sinh viên làm quen với các khái niệm về thuật phong thủy, địa lý... trong Dịch học. Hiện nay, Kinh Dịch đã được đưa vào chương trình đào tạo từ thạc sĩ triết học trở lên rồi.
. Khổng Tử đã đúc rút “ngũ thập tri thiên mệnh” - 50 tuổi mới nên đọc Kinh Dịch. Nên việc đưa Kinh Dịch vào học trong nhà trường là không phù hợp?
- Trước khi mất, Khổng Tử có nói “Giá như cho ta sống vài năm nữa để ta nghiên cứu Kinh Dịch thì cuộc đời sẽ ít sai lầm hơn”. Từ đó, sau này khi dịch sang tiếng Việt, học giả Nguyễn Hiến Lê có viết “Kinh Dịch là đạo của người quân tử”. Thực chất, nghiên cứu Kinh Dịch rất khó, nên câu nói của Khổng Tử có ý rằng để thấm nhuần được thì phải đến một tuổi nào đó, khi con người đã trải nghiệm cuộc đời thì mới hiểu được Kinh Dịch; còn nghiên cứu Kinh Dịch thì có thể sớm hơn, từ rất trẻ.
. Thưa ông, cũng có nhiều người tỏ ra dị ứng với Kinh Dịch do chưa được nghiên cứu một cách có hệ thống, lập luận khoa học nên ranh giới giữa khoa học và mê tín rất mong manh?
- Đấy là câu hỏi mà các nhà nghiên cứu Kinh Dịch rất muốn làm sáng tỏ, phân biệt rạch ròi. Sự mê tín xen lẫn vào đã làm giảm tính khoa học của Kinh Dịch dưới mắt nhiều người. Đó cũng là một lý do chúng tôi quyết định thành lập Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Kinh Dịch. Ở toán xác suất, người ta đã chứng minh được tính chính xác và đúng đắn dựa trên các hàm toán cụ thể, còn Kinh Dịch được nhìn nhận theo cách khác, huyền diệu hóa nên chưa được thừa nhận cao. Cần nhớ rằng, Kinh Dịch tính toán và dự báo cũng chỉ mang tính chất tương đối, giống như môn toán xác suất thống kê.
Một thời gian dài, nhiều người đã dựa trên tính huyền bí của Kinh Dịch để lòe bịp kiếm tiền hoặc đi chệch sang lĩnh vực mê tín dị đoan. Khi hiểu đúng về Kinh Dịch, người học sẽ biết phân biệt đúng, sai trong các vấn đề phong thủy, nhân trắc học..., nhận rõ đâu là khoa học, đâu là phản khoa học. Nắm vững Dịch học, người ta có thể phần nào ứng dụng nó trong việc xây dựng nhà cửa, việc hiếu-hỉ, tính toán công việc làm ăn.
Nhà nghiên cứu Richard Wilhelm (Đức):
Một nền văn minh già dặn trong Kinh Dịch
“Kinh Dịch, không ai chối cãi được là một trong những cuốn sách quan trọng nhất của văn học thế giới. Nó manh nha từ thời cổ đại huyền bí. Cho đến ngày hôm nay, các nhà thông thái quan trọng nhất của Trung Quốc vẫn còn tìm hiểu về nó. Hầu như tất cả các tư tưởng lớn và quan trọng nhất của một lịch sử 3.000 năm ở Trung Quốc, một phần do cuốn sách này gợi mở, phần khác là muốn lý giải nó, để ta có thể yên tâm nói rằng, trong Kinh Dịch một nền văn minh già dặn nhất của ngàn năm đã được trình bày”.
(Fritjof Capra trích dẫn trong Taos of Physic)